Plan awaryjny (lub inaczej plan wyjścia, bezpieczeństwa) jest czymś w rodzaju „instrukcji” dla osób doświadczających przemocy domowej lub zagrożonych doświadczaniem jej. Kiedy sytuacja okaże się krytyczna, potencjalna ofiara przemocy nie będzie musiała zastanawiać się, co robić i gdzie szukać pomocy. Plan awaryjny, który jest ułożony indywidualnie dla każdej osoby, pozwala od razu zareagować i uciec od sprawcy.
Jak zacząć układanie planu awaryjnego?
1. Obserwacja zachowania osoby stosującej przemoc. Nikt nie zna agresora tak dobrze, jak jego rodzina. Warto wiedzieć jakie zachowania zapowiadają sytuację zagrażającą bezpieczeństwu zarówno partnera, jak i dzieci mieszkających ze sprawcą. Mogą to być narastające krzyki i wyzwiska lub częstsze stosowanie alkoholu, ale także pierwsze przejawy przemocy fizycznej takie jak popychanie, szarpanie, bicie, a także zmuszanie do stosunku. Po zauważeniu tych sygnałów warto być w gotowości do wcielenia planu w życie. Jeśli wiadomo, że decyzja o odejściu wywoła agresję partnera, lepiej będzie nie uprzedzać go o tym, można np. zostawić list.
2. Bezpieczeństwo domowników (w tym dzieci). Dzieci wychowane w przemocowym domu nie zawsze będą wiedziały, dlaczego potrzebna jest pomoc i gdzie je szukać. W trakcie realizacji planu awaryjnego mogą być zdezorientowane. Dobrze jest nauczyć dzieci, gdzie mogą szukać pomocy, niekoniecznie zgłaszając się do OPSów czy na policję (warto przypomnieć dziecku numer alarmowy), ale chociażby udając się do sąsiadki. Można także ustalić, w którym miejscu znajdują się klucze do domu i jak otworzyć drzwi, gdyby coś się stało oraz upewnić się czy znają adres mieszkania w razie potrzeby wezwania służb. Najważniejsze jednak będzie uświadomienie domownikom, że nigdy nie są winni przemocy, której doświadczają
3. Bezpieczne miejsce: To miejsce w domu, w którym osoba doświadczająca przemocy może się schronić. Ważne, by w tym pomieszczeniu nie znajdowały się niebezpieczne przedmioty, takie jak narzędzia, a także aby posadzka nie była twarda. Porady w celu wybrania odpowiedniego miejsca można uzyskać w organizacjach wspierających ofiary przemocy
4. Przygotowanie do ucieczki: Planując ucieczkę, należy spakować do podręcznej torby wszystkie potrzebne rzeczy i przechowywać ją w takim miejscu, żeby móc w każdej chwili ją zabrać.
Lista rzeczy, o których trzeba pamiętać:
· Ważne dokumenty np. paszport, dowód osobisty, prawo jazdy
· Leki, recepty
· Telefon
· Pieniądze/ karta płatnicza
· Ładowarka
· Numery ważnych telefonów i adresów
· Klucze do domu, samochodu, pracy
· Legitymacja ubezpieczeniowa
· Akty urodzenia dzieci i akt zawarcia małżeństwa
· Obdukcje lekarskie (jeśli jest się w posiadaniu)
· Numery kont bankowych (zapisane)
· Bielizna na zmianę
· Szczoteczka do zębów
· Środki ochronne potrzebne w czasie epidemii: maseczki ochronne, rękawiczki, małe opakowanie płynu do dezynfekcji
Można także wykonać kopie ważnych dokumentów i przechowywać je w niedostępnym miejscu, w razie gdyby sprawca próbował zniszczyć lub odebrać je ofierze.
5. W sytuacji zagrożenia: Jeśli nie ma możliwości ucieczki, należy schować się w rogu pokoju oraz skulić się, osłaniając rękoma twarz i głowę. Warto mieć zawsze przy sobie telefon komórkowy z numerem alarmowym ustawionym jako „szybkie wybierane” – tak, aby wezwanie pomocy wymagało jedynie szybkiego kliknięcia. Poza tym można przygotować także numery do zaufanych osób lub do schroniska, w którym można uzyskać wsparcie.
Dobra rada: Wzywając pomoc w miejscu publicznym skuteczniejszym jest zawołanie np. „pali się!” zamiast „pomocy!”, na które ludzie niestety rzadko reagują.
Podczas interwencji policji można domagać się, aby sprawca został zatrzymany na 48h. Wtedy osoba doświadczająca przemocy będzie miała czas na znalezienie schronienia i otrzymanie pomocy.
6. Sojusznicy: Chociaż poczucie wstydu często powstrzymuje osoby doświadczające przemocy przed rozmową o ich sytuacji, jest to jeden z ważniejszych punktów w planie. Bliscy mogą pomóc w opracowaniu strategii postępowania, gdyby potrzebna była pomoc. Dobrym pomysłem jest ustalenie z nimi słowa lub znaku awaryjnego (np. dźwięku, który usłyszą sąsiedzi)– użycie go, będzie oznaczało, że ofierze przemocy jest potrzebna pomoc. Kto może pomóc?
· Przyjaciele,
· rodzina,
· dzielnicowy,
· zaufany nauczyciel ze szkoły dziecka,
· sąsiedzi,
· zaufani koledzy z pracy,
· organizacja społeczna, zajmująca się przeciwdziałaniem przemocy,
· lekarz, który cię zna,
· twój prawnik.
Oprócz tego, można odnowić więzi z zaufanymi osobami, z którymi nie posiada się kontaktu, może to być dawna przyjaciółka z dzieciństwa lub ktoś, kto nie akceptował związku ofiary ze sprawcą przez co został odsunięty od rodziny.
W razie obawy przed odkryciem przez sprawcę kontaktowania się z innymi można używać trybu incognito na Messengerze lub kasować wiadomości
7. Miejsce ucieczki: Ważną kwestią jest znalezienie miejsca, w którym można się zatrzymać po ucieczce z domu. Może być to mieszkanie rodziny lub przyjaciół, ale także schroniska czy noclegownie – warto wcześniej przygotować sobie adresy i numery telefonów do tych miejsc.
8. Organizacje. Kiedy nie jest się pewnym swoich działań warto zadzwonić do telefonu zaufania i poradzić się, co należy wykonać w danej sytuacji. Można wtedy opracować plan awaryjny w pracownikiem takiej organizacji, który udzieli profesjonalnego wsparcia.
9. Po ucieczce z domu. Dobrze rozważyć zmianę numeru telefonu komórkowego, adresu mailowego oraz zmienić ustawienia prywatności w mediach społecznościowych, by uniemożliwić osobie stosującej przemoc nękanie. Warto pomyśleć komu można zdradzić swój nowy adres, niektórzy nawet w dobrej wierze mogą zdradzić poufne informacje sprawcy.
Jeśli jesteś osobą doświadczająca przemocy, pamiętaj: twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze – jeśli boisz się i uznasz, że jedynie spełnienie żądań sprawcy pozwoli Ci w danej chwili zachować bezpieczeństwo – zrób to.
